ژئوشیمی و پترولوژی گدازه ها و پلاژیوگرانیت های افیولیت تربت حیدریه

مجموعه افیولیتی تربت حیدریه در محدوده ای به مختصات عرض جغرافیایی 18 ?35 تا ?41 ?35 شمالی و طول جغرافیایی ?59 تا ?42 ?59 شرقی بخش شمال شرقی میکروپلیت ایران شرقی-مرکزی را احاطه نموده است. در این منطقه سکانس تقریبا کاملی از یک مجموعه افیولیتی شامل: پریدوتیت های گوشته ای ( هارزبورژیت، دونیت، ورلیت، لرزولیت)، سنگ های کومولایی، مجموعه دایک های صفحه ای،پلاژیوگرانیت ها و واحدهای ولکانیکی (پیلولاوا ها، گدازه های جریانی همراه آهک های پلاژیک) وجود دارد. سنگ های مورد مطالعه ما شامل پلاژیوگرانیت ها (تونالیت ها)، سنگ میزبان پلاژیوگرانیت ها (کوارتزدیوریت و میکرودیوریت)، گدازه ها (جریانی و بالشی) و دایک ها (مونزودیوریت و میکرودیوریت) می باشد. نمودار های عنکبوتی پلاژیوگرانیت ها دارای یک الگوی قاشقی شکل به همراه آنومالی مثبت در eu بوده و نشان دهنده سرشت بونینیتی می باشند. سنگ میزبان پلاژیوگرانیت ها با الگوی مسطح عناصر نادر خاکی وآنومالی منفی eu به همراه تهی شدگی در عناصر hfse و غنی شدگی در lile نشان دهنده سرشت تولئیت جزایر قوسی است. سنگ های آتشفشانی نیز با سرشت تولئیتی بیانگر محیط های مورب و جزایر قوسی می باشند. با توجه به دیاگرام nb/yb در مقابل nb/la که برای تمایز گدازه های مرتبط با قوس و گدازه های غیرمرتبط با قوس استفاده شده است. تمام نمونه ها دارای نسبت nb/la<0.95 بوده و تهی شدگی در عنصر nb را نشان داده و در محدوده قوس پلات شده اند. نمونه های مورد مطالعه دارای ?nd(t)=5.69-8.18 و ?hf(t)=11.86-19.01 می باشند و تمام نمونه ها تمایل به دامنه منشأ مشابه گوشته اقیانوس هند را نشان می دهند. با توجه به تغییرات قابل توجه در مقدار ?nd(t) این نمونه ها احتمالا منبع گوشته ای آن ها می تواند توسط رسوبات پلاژیک فرورانده و یا مذاب مشتق شده از گوشته، یا توسط هضم رسوبات پوسته قاره ای تحت تاثیر قرار گرفته باشد. وجود خواص فرورانشی در تمامی واحد های سنگی این افیولیت نشان دهنده فعالیت زون های مرتبط با فرورانش و احتمالا نشان دهنده فرورانش پوسته اقیانوسی حوضه سبزوار-تربت حیدریه است. به طور کلی با توجه به خصوصیات ژئوشیمیایی و دیاگرام های تکتونوماگمایی، یک حوضه مرتبط با زون فرورانش (supra-subduction zone) برای پیدایش پلاژیوگرانیت ها، سنگ های میزبان، دایک ها و گدازه های موجود در مجموعه افیولیتی تربت حیدریه پیشنهاد می گردد.